آیین شهریاری در دوره ی ساسانی بر مبنای روایات ملی

پژوهش حاضر می کوشد تا باورها و سنّت های پیوسته به مفهوم شهریار و شهریاری را در عصر ساسانی بررسی کند. منابع مورد استفاده در این پژوهش، عمدتاً از روایات ملّی ایران، از قبیل شاهنامه ی فردوسی، نامه ی تنسر و کارنامه ی اردشیر بابکان هستند. این پژوهش در یک مقدّمه و سه فصل تنظیم شده است: فصل نخست درباره ی شهر و شهریار آرمانی و بایستگی ها و ویژگی های چنین شهریاری سخن می گوید. در این فصل، همچنین از بنیادی-ترین مفهومی که همیشه همراه با شهریاری ایرانی است، سخن می رود؛ یعنی فرّه کیانی. در دو فصل دیگر، ساختار و مناسبات قدرت در عصر ساسانی بررسی شده و نقش و سهم روحانیان و اشراف در بازی قدرت تشریح می-شود. این مطالعه نشان می دهد که ایرانیان باستان- به ویژه در دوره ی ساسانی- برای سامان دادن به پدیده ی پیچیده-ی شهریاری، و قاعده مند ساختنِ مسأله ی جانشینی شهریار، نظامی از باورها و سنّت ها را شکل داده و تثبیت کرده بودند که پایه و اساس آن، مفهوم کلیدی فرّه کیانی بود. کارآمدی این نظام به اندازه ای بود که حتّی پس از سقوط ساسانیان هم ادامه یافت و مورد استفاد? خلفا و سلاطین مسلمان قرار گرفت. نکته ی مهم دیگری که از این مطالعه بر می آید، اینست که شهریار ایرانی، قدرت مطلق نیست، بلکه قدرت و خودکامگی او را دیگر اعضاء ساختار قدرت- یعنی روحانیان و اشراف- محدود و تعدیل می سازند. علاوه بر این، آنچه که می توان آن را افکار عمومی نامید نیز در تعدیل خودکامگیِ شهریار تأثیر بسیاری داشت.